Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

"Μάθε παιδί μου γράμματα'' (1981) κοινωνική-κωμωδία




Έτος:1981
Διάρκεια:96'
Είδος:Κοινωνική-Κωμωδία
Σενάριο/Σκηνοθεσία:Θόδωρος Μαραγκός
Ηθοποιοί:Βασίλης Διαμαντόπουλος,Άννα Μαντζουράνη,Νίκος Καλογερόπουλος,Κώστας Τσάκωνας,Χρήστος Καλαβρούζος,Σταυρίνα Πρεβεδώρου,Μενέλαος Ντάφλος,Ρένα Καζάκου,Ελπιδοφόρος Γκότσης,Δημήτρης Καμπερίδης,Νίκος Κικίλιας,Θανάσης Λιάμης,Στέλιος Λιονάκης,Μαίρη Νάνου,Θωμάς Παλιούρας,Δήμητρα Ζέζα,Γιώργος Βρασιβανόπουλος,Κάτια Αλεξάνδρου, Λίτσα Ματράκη

Υπόθεση: Ένας συντηρητικός γυμνασιάρχης σε κάποιο γυμνάσιο της επαρχίας προσπαθεί να πλησιάσει μια νεαρή δασκάλα.Συγκρούεται με τους δύο γιους του,οι οποίοι διαφωνούν με τις θέσεις του.Το αποκορύφωμα της σύγκρουσης θα είναι ένα μνημόσυνο για τους νεκρούς της Αντίστασης,όπου οι γιοι του μαζί με τη δασκάλα θα υποστηρίξουν έναν συντοπίτη τους,του οποίου ο πατέρας ήταν αγωνιστής της αριστεράς,χωρίς επίσημη αναγνώριση από τη μεριά της πολιτείας.

ΣΕΞ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ




Αφιέρωμα του ντοκιμαντέρ "Πρωταγωνιστές" στο θέμα Σεξ και Εφηβεία, που προβλήθηκε στο Mega Channel στις 06/12/12.
Λέξεις-κλειδιά: εφηβεία, εγκυμοσύνη, εκτρώσεις, σεξ, σχολείο

"Δέκα λεπτά κήρυγμα" (σειρά του Mega Channel (2000-2004)



H τηλεοπτική σειρά του Mega Channel "Δέκα λεπτά κήρυγμα" προβλήθηκε μεταξύ των ετών 2000-2004 και είχε ως πρωταγωνιστές εφήβους.
Λέξεις-κλειδιά: εφηβεία, σχολείο, οικογένεια, διαζύγιο

ΕΦΗΒΕΙΑ



ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

1ο κείμενο

Παναγιώτα Κυπραίου - Ψυχοθεραπεύτρια - Συμβουλευτική Γονέων (πηγή: http://www.psychotherapeia.net.gr/index.php/articles-psyxologoi-marousi-psyxotherapeftes-marousi/efhveia/35-efhveia-orismos-xarakthristika)

Εφηβεία - Ορισμός & Χαρακτηριστικά Περιγραφή: Εκτύπωση

Η εφηβεία είναι μια μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ώριμη ηλικία, όπου συντελούνται μεγάλες αλλαγές στα οργανικά-βιολογικά και στα ψυχικά και ψυχοκοινωνικά δεδομένα.
Η εφηβεία εκφράζει το πέρασμα από μια παρασιτική, παιδική ζωή, σε μια αυτόνομη ζωή και ο έφηβος θα περάσει από την κηδεμονία, σε μια φάση που θα είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του.
Είναι μια περίοδος κρίσεων και ανισορροπίας εξαιτίας αφενός των αλλαγών που συντελούνται στη φυσιολογία του σώματος και των ψυχολογικών του συνεπειών και αφετέρου, εξαιτίας της ανάγκης των νέων να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Αυτό που διαφέρει από έφηβο σε έφηβο, είναι το εύρος, η ένταση και οι μορφές της κρίσης καθώς και η λύση που δίνεται.
Το βιολογικό μέρος της εφηβείας είναι η λεγόμενη ήβη. Πρόκειται για τις προπαρασκευαστικές βιοσωματικές αλλαγές που οδηγούν στη σεξουαλική ωρίμανση.
Τα χρονικά όρια της εφηβικής ηλικίας δεν μπορούμε να τα προσδιορίζουμε ακριβώς γιατί εξαρτώνται από βιολογικούς και από κοινωνικούς παράγοντες.
Σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει την εφηβεία του, παίζουν οι εμπειρίες που έχει το άτομο τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Αυτό γιατί στα πρώτα χρόνια ζωής δημιουργούνται σταθερές και βαθιές συναισθηματικές σχέσεις με τους γονείς και τα άλλα μέλη της οικογένειας και ενδοβάλλονται πρότυπα συμπεριφορών και ηθικές αξίες. Έτσι αναπτύσσονται ορισμένες συμπεριφορές στις διαπροσωπικές σχέσεις: εμπιστοσύνη στους άλλους, ντροπαλότητα, κοινωνικότητα, δυσπιστία και τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών και των ματαιώσεων.
Ανάλογα λοιπόν με την προηγούμενη ιστορία του εφήβου και με την τωρινή περιβαλλοντική, οικογενειακή και κοινωνική κατάσταση στην οποία ζει, οι οργανικές και νοητικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας μπορεί να εξελιχθούν ομαλά ή να πάρουν τη μορφή σοβαρών προβλημάτων.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εφήβου
Άρνηση
Ο έφηβος με το "όχι" του προσπαθεί να διαφοροποιήσει τον εαυτό του από το περιβάλλον. Εκφράζει το ότι θέλει να μεγαλώσει και ότι δεν θέλει πια να είναι το υπάκουο και προσαρμοσμένο παιδάκι. Συχνά αυτή η άρνηση παρατείνεται και μέχρι τα 20, 22 ή 25 χρόνια και δείχνει ότι η κρίση της εφηβείας συνεχίζεται – οπότε μιλάμε για παρατεταμένη εφηβεία.
Τάση για ανεξαρτητοποίηση
Αναζητώντας τον εαυτό τους, οι έφηβοι δεν θέλουν πια συμβουλές, δεν θέλουν κηδεμονία.
Αυτή η τάση ανεξαρτητοποίησης δεν σημαίνει αποξένωση από τους γονείς. Αντίθετα ο έφηβος χρειάζεται πολύ τους γονείς του, χρειάζεται τη αγάπη τους, την προστασία τους και τις απόψεις τους. Αλλά μέσα στην ανάγκη του ανεξαρτητοποιηθεί, θεωρεί την προστασία, την αγάπη και το
ενδιαφέρον των γονέων, εμπόδιο στην προσπάθειά του.
Τάση για απομόνωση
Ο έφηβος θέλει τη γωνιά του, την ησυχία του, τον στοχασμό του. Αυτή η ανάγκη μπορεί συχνά να τον σπρώχνει μακριά από τα προβλήματα και τις ανάγκες της οικογένειας, πράγμα που οι γονείς το εκλαμβάνουν ως αδιαφορία από μέρους του. Πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι ο έφηβος ζει περισσότερο στο μέλλον παρά στο παρόν και έχει την ανάγκη να απομονώνεται με τον εαυτό του και να βυθίζεται ανενόχλητος στις σκέψεις του.
Ευθιξία, υπερευαισθησία, πείσμα, ισχυρογνωμοσύνη, δειλία, ρομαντισμός.
Ο έφηβος θέλει να δημιουργήσει έναν κόσμο πιο όμορφο, πιο δίκαιο, ιδανικό και προσπαθεί να σβήσει ή να ωραιοποιήσει οποιαδήποτε πραγματικότητα δεν του αρέσει. Οι γονείς πρέπει με υπομονή και αγάπη να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καταλάβουν ότι ο ρομαντισμός είναι κάτι όμορφο που συμπληρώνει τη ζωή τους αλλά μπορεί να γίνει αρνητικό στοιχείο αν βλέπουν την πραγματικότητα με αυτό τον τρόπο. Η ψυχολογική ετοιμότητα για την ρεαλιστικότητα της ζωής θα βοηθήσει τον έφηβο να παλέψει και να αντιμετωπίσει το παρόν αλλά και όσα του επιφυλάσσει το μέλλον.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ
1)Πώς ορίζεται η εφηβεία;
2)Ποια είναι τα ψυχικά γνωρίσματα ενός εφήβου;
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
1)Πώς αναπτύσσονται η δεύτερη και η πέμπτη παράγραφος;
ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ
Ένας έφηβος γράφει γράμμα στους γονείς του και τους παρουσιάζει το ψυχολογικό προφίλ ενός παιδιού στην ηλικία του.


2ο κείμενο
Ορισμός από το ηλεκτρονικό λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Μ. Τριανταφυλλίδη (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα)
εφηβεία η [efivía] Ο25 : περίοδος της ζωής του ανθρώπου, που αποτελεί μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στην παιδική ηλικία και στην ωριμότητα και που αρχίζει με την εμφάνιση της ήβης και τελειώνει με την πλήρη σωματική και ψυχολογική ωρίμανση του ατόμου· εφηβική ηλικία.
[λόγ. < ελνστ. ἐφηβεία]
ήβη η [ívi] Ο30α : 1. η πρώτη νεανική ηλικία, κυρίως από την άποψη της φυσιολογίας· περίοδος που χαρακτηρίζεται από την έναρξη της ικανότητας για αναπαραγωγή και την εμφάνιση δευτερευόντων χαρακτηριστικών φύλου· (πρβ. εφηβεία). 2. το εφήβαιο.


ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ



ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΚΑΙ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

στην προφορική επικοινωνία : α) πομπός και δέκτης βρίσκονται συνήθως στον ίδιο χώρο και υπάρχει δυνατότητα αλληλόδρασης, και β) το μήνυμα παράγεται αυθόρμητα από τον πομπό και την ίδια χρονική στιγμή συλλαμβάνεται από το δέκτη. Για αυτούς τους λόγους ο προφορικός λόγος είναι αυθόρμητος, απροσχεδίαστος και λιγότερο επιμελημένος. Τα χαρακτηριστικά αυτά του προφορικού λόγου, δε συνιστούν ωστόσο εμπόδιο για την επικοινωνία πομπού -δεκτή, γιατί ο δέκτης ακούει και βλέπει τον πομπό, ο οποίος με τη χρήση των παραγλωσσικών και εξωγλωσσικών στοιχείων καθιστά σαφέστερο το λόγο του, και επιπλέον έχει τη δυνατότητα, αν δεν καταλάβει κάτι, να ζητήσει διευκρινίσεις

Αντίθετα στη γραπτή επικοινωνία : α) πομπός και δέκτης δε βρίσκονται συνήθως στον ίδιο χώρο, και έτσι δεν υπάρχει συνήθως δυνατότητα άμεσης αλληλόδρασης. Επομένως ο πομπός πρέπει να προβλέψει τις αντιδράσεις του δέκτη και να επιμεληθεί το λόγο του, β) μεσολαβεί κάποιο χρονικό διάστημα ανάμεσα στη στιγμή που εκπέμπεται το μήνυμα και στη στιγμή που συλλαμβάνεται. Γι' αυτούς τους λόγους ο γραπτός λόγος είναι προσχεδιασμένος και επομένως πιο επιμελημένος.

ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ



Γραπτός λόγος
1.    Περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία υποτακτικών συνδέσμων και συνδετών (πάντως, βέβαια, φυσικά, επίσης, λοιπόν, συνεπώς κλπ.)
2.    περιλαμβάνει μετακειμενικούς δείκτες, δηλαδή λέξεις που δείχνουν τα μέρη της οργάνωσης του κειμένου, όπως οι όροι μιας απαρίθμησης (πρώτο, δεύτερο, τρίτο...)
3.    προτιμά ονοματικές φράσεις, όπου αφθονούν οι προσδιοριστικοί όροι: της προϊσταμένης αρχής, που δεν είναι πάντα πολύ ανοιχτόμυαλη
4.    αρέσκεται στην παθητική σύνταξη
5.    αρέσκεται στην πρόταξη και την εστίαση σε συστατικά του κατηγορήματος
6.    επιλέγει κανονικά την προτασιακή δομή υποκείμενο-κατηγόρημα

ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ


Γενικά γνωρίσματα προφορικού λόγου:
  1. Αυθόρμητος
  2.   Ικανοποιεί τρέχουσες ανάγκες της καθημερινότητας 
  3. "δεν φοράει τα καλά του"
  4. Περιβάλλον οικειότητας των συνομιλητών
  5. Σε αντίθεση με το γραπτό λόγο, που χρησιμοποιείται στην επίσημη επικοινωνία και είναι πιο επιμελημένος 
  6. Δεν είναι ο ένας καλύτερος από τον άλλο, απλά διαφορετικός
  7. τα παραγλωσσικά στοιχεία (επιτονισμός, παύσεις, προφορά, χροιά, ένταση φωνής κτλ.), 
  8. καθώς και τα εξωγλωσσικά (χειρονομίες, βλέμμα, έκφραση προσώπου κτλ.), έχουν ιδιαίτερη σημασία στον προφορικό λόγο.  
  9. Περιλαμβάνει πολλές συντακτικά ατελείς προτάσεις ή ακολουθίες ανολοκλήρωτων φράσεων: κυρία Μ., θα 'θελα/ εεσείς τη γνώμη σας 
  10.  χρησιμοποιεί ευρύτατα την παράταξη και την ασύνδετη συμπαράθεση προτάσεων 
  11. βρίθει από επαναλήψεις συντακτικών δομών: Ντάξει, όχι καταλαβαίνω ε καταλαβαίνω και τη συγκίνησή σας, γιατί ειν' ένα βιβλίο συ- συγκινητική
  12.   προτιμά την ενεργητική σύνταξη και αποφεύγει την παθητική 
  13. προτιμά πολλές φορές την προτασιακή δομή θέμα-σχόλιο (θέμα μιας πρότασης είναι το αντικείμενο του ενδιαφέροντός της και το σημείο εκκίνησής της σε αντιδιαστολή προς το σχόλιο, που είναι το συστατικό της πρότασης που "λέει κάτι" για το "θέμα") και όχι τη δομή υποκείμενο-κατηγόρημα: η καρέκλα/ να την βάλεις στη θέση της (αντί την καρέκλα να την βάλεις στη θέση της ή να βάλεις την καρέκλα στη θέση της 
  14. περιλαμβάνει πολλές επανεκκινήσεις, που βελτιώνουν προηγούμενες διατυπώσεις: Την/ δε/ την/ τα τέλη του '50 και τ- τα '60 είναι είναι μια εποχή που δεν τη γνωρίζετε καθόλου 
  15. χαρακτηρίζεται από αφθονία λέξεων ασαφούς σημασίας (γενικευτικών όρων): πράγμα, μέρος, κάποια, κάτι, διάφορα, πολύ κ.α. 
  16. είναι διάσπαρτος από "πραγματολογικά μόρια": λίγο, λιγάκι, έτσι, ας πούμε, που λένε, ξέρω 'γω, νομίζω, εε, αα κ.ά.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ



ΠΕΡΙΛΗΨΗ (πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα)

Η περίληψη, αν και αυτόνομο είδος κειμένου, μέσω κάποιων εκφράσεων δηλώνει τη σχέση της με το κείμενο, που συνοψίζει:

ο συγγραφέας αναφέρει, εξηγεί, εκτιμά, ταξινομεί, περιγράφει, απαριθμεί, ανασκευάζει, υπογραμμίζει, υπαινίσσεται, προσπερνά βιαστικά

μορφές περίληψης:

σχολική,
περίληψη επιστημονικής ανακοίνωσης ή άρθρου [abstract] (τη γράφει ο ίδιος συγγραφέας, είναι πολύ σύντομη, υψηλή ποικιλία ύφους)
η περίληψη ενός θεατρικού έργου, μιας κινηματογραφικής ταινίας ή μιας λογοτεχνικής αφήγησης [synopsis] (η σύνοψη, δηλαδή η περίληψη της μυθοπλαστικής κυρίως αφήγησης, δεν είναι περίληψη κειμένου ως ολότητας, είναι περίληψη πληροφοριακών συστατικών (συμβάντων) ενός κειμένου. Η πολυσημία της λογοτεχνίας δεν εγκλωβίζεται στην περίληψη (vanPeer 1993).
η ανακεφαλαίωση [précis], δηλαδή η κριτική / συνθετική σύνοψη των συμπερασμάτων ενός βιβλίου, μιας διατριβής, μιας έρευνας

ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ                                     

Τυπολογία

Ø  Γλωσσική άσκηση στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας
Ø  Συγκεκριμένο μήκος (περίπου το 1/3 του αρχικού κειμένου) σε αντίθεση από τις άλλες περιλήψεις, που δεν υπάρχει αυτός ο περιορισμός
Ø  Ακολουθεί τη σειρά διάταξης το θεματικών στοιχείων του αρχικού κειμένου για να αποφευχθεί ο σχολιασμός του (γραμμικότητα περίληψης)
Ø  Πιστότητα στην απόδοση του περιεχομένου του αρχικού κειμένου (δεν μπορούν να προστεθούν πληροφορίες ούτε να αλλάξει η οπτική γωνία του αρχικού κειμένου)
Ø  Αποδέκτης της σχολικής περίληψης είναι μόνο ο καθηγητής

Υποκατηγορίες περίληψης:
Ø  η περίληψη συνεχούς γραπτού λόγου [summary], αυτό που στη σχολική πρακτική αντιστοιχεί στην "περίληψη κειμένου", δηλαδή γραπτού μονολογικού (μη λογοτεχνικού) κειμένου
Ø   και β) η περίληψη συνεχούς ή συνομιλιακού  προφορικού λόγου, αφορά είτε τον προφορικό μονόλογο (π.χ. ομιλία, διάλεξη, διάγγελμα, πανεπιστημιακό μάθημα, κήρυγμα, αγόρευση σε δικαστήριο) ή συνομιλιακού (π.χ. δημόσια αντιπαράθεση, συνεδρίαση, συνέντευξη, σεμινάριο)


ύφος περίληψης:
τυπικό, δηλαδή:
-γ΄πρόσωπο ή γενικευτικού α΄πληθυντικού προσώπου
-απρόσωπη οπτική γωνία
τεχνικό ύφος:
-συχνή χρήση επιστημονικών όρων ή ορολογίας (αν υπάρχουν στο αρχικό κείμενο)
-γλώσσα αυστηρή

η περίληψη είναι προτιμότερο να γράφεται με «δικά μας λόγια» ή τα λόγια του μαθητή και όχι με λέξεις ή φράσεις από το πρωτότυπο.

Συνοχή της περίληψης:

Ταξινόμηση ρημάτων που δηλώνουν τις γλωσσικές πράξεις του συγγραφέα του πρωτότυπου κειμένου:
1. Αναφορική όψη [aspect référentiel]


· αναφέρει, μνημονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο)

· σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο)

· συνοψίζει (ένα άλλο κείμενο)

· παρατηρεί, διαπιστώνει

· ορίζει με ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει

· αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επεξηγεί

· εξηγεί, αιτιολογεί

· ονομάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει

· συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει

· επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υπεραμύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί με, ταυτίζεται με, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει

· τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψή του)

· αποδεικνύει, δείχνει

· κρίνει, αξιολογεί, εκτιμά, αποτιμά

· βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιμένει (ότι), προβλέπει

· λέει, σημειώνει, τονίζει, επισημαίνει, υπογραμμίζει

· πραγματεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (με), αναφέρεται (σε)

· αναλύει, αναπτύσσει

· ορίζει

· διαιρεί, ταξινομεί

· περιγράφει

· απαριθμεί, συμπληρώνει, προσθέτει

· αφηγείται, διηγείται

· αναρωτιέται, απορεί

· ρωτά

· υποδεικνύει, προτείνει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει

· απολογείται

· εύχεται

· εξεγείρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξή του

     
2.Ποσοτική όψη [aspect quantitatif]


· προσπερνά βιαστικά, με συντομία

· αποσιωπά, παραλείπει, δεν αναφέρει / αναφέρεται

· θίγει πλαγίως, έμμεσα, επιφανειακά

· εξετάζει διεξοδικά, αναλυτικά, προσεκτικά


3. Μεταγλωσσικήόψη [aspect métalinguistique]

· επεξηγεί, συγκεκριμενοποιεί (για άλλο κείμενο)

· παραφράζει (για άλλο κείμενο)


4. Διορθωτική όψη [aspect correctif]

· τροποποιεί, αλλάζει (τη διατύπωση)

· διορθώνει (τον εαυτό του / τους συνομιλητές του)


5. Διαλογική όψη[aspect dialogué]

· απευθύνει τον λόγο

· δίνει τον λόγο

· ζητά τον λόγο

· παίρνει, υφαρπάζει τον λόγο

· διεκδικεί τον λόγο

· παρεμβαίνει

· διακόπτει


6. Οργανωτική όψη [aspectformel]

· αρχίζει

· συνεχίζει

· μεταβαίνει (σε άλλο θέμα)

· παρεκβαίνει

· τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει

7. Ομιλιακή όψη [aspect vocal]

· υψώνει τη φωνή του, τον τόνο της φωνής του

· μουρμουρίζει, ψιθυρίζει


Γνωσιακές λειτουργίες της περίληψης:

Απαλοιφή: παράλειψη επουσιωδών πληροφοριών
Γενίκευση: αντικατάσταση σημείων από ένα όνομα, που χαρακτηρίζει το σύνολο π.χ. το παίζω αντί κτίζω κάστρα στην άμμο
Σύνθεση: η αντικατάσταση συστατικών στοιχείων μιας διαδικασίας από ένα υψηλότερο συνθετικό όρο π.χ. το χτίζω σπίτι αντί των αγοράζω τούβλα, ρίχνω θεμέλια, χτίζω τοίχους κ.α.
Του μηδενός: πληροφορίες που μένουν ανέγγιχτες στην περίληψη ως πολύ σημαντικές





ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ
Κείμενο 4: B. Tατάκης: H φωνή των πατέρων. Στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α΄ Λυκείου, σελ. 404-405.


Eνοχλεί γενικά τον άνθρωπο η σκέψη ότι αυτό που είναι, αυτό που έχει, το οφείλει στους "πατέρες", στις γενεές που πέρασαν. Θέλει, αισθάνεται την ανάγκη να βεβαιώνει τη δική του ύπαρξη, τη δική του παρουσία, να αυτοβεβαιώνεται, να χαίρεται τη δική του συμβολή. Mικρόχαρη η στάση αυτή· περιορίζει τον άνθρωπο στις ψυχολογικές αντιδράσεις, στο στενό κλοιό του εγώ, ή του παρόντος μόνο· δεν του επιτρέπει να χαρεί και να ζήσει με τρόπο βαθύ την παρουσία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες, με λίγα λόγια δεν του επιτρέπει να ζήσει μέσα του τον άνθρωπο σαν ον που δημιουργεί ιστορία. Δημιουργός ιστορίας είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος. Kαι ιστορία θα πει συνεχής και αδιάκοπη πορεία, όπου τα βήματα του παρόντος, συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος και οδεύουν προς το μέλλον. Tα βήματα του παρόντος είναι αυτά που είναι, διότι συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος· ή καλύτερα, έχουν το νόημα που έχουν, γιατί είναι γεμάτα και ιστορία.

Mοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το ιστορικό γεγονός, και μάλιστα όσο περισσότερο μοναδικό και ανεπανάληπτο τόσο περισσότερο ιστορικό γεγονός. Kαι όμως την ίδια ώρα που είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο εκφράζει ένα σημείο, ένα σταθμό στην ιστορική πορεία του ανθρώπου, είναι γεμάτο, είναι θρεμμένο από ιστορία.

H ιστορική μνήμη λοιπόν, η μνήμη του παρελθόντος είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία του ατόμου και του έθνους. Kαι ιστορική μνήμη θα πει όσο το δυνατό καθαρή συνείδηση του νοήματος του έργου των "πατέρων", συνείδηση που να γίνεται οδηγητική φωνή στο βηματισμό του παρόντος.

Δεν μπορούμε, νομίζω, εμείς οι Nεοέλληνες να είμαστε περήφανοι για την ιστορική μας μνήμη. Παρουσιάζει σημαντικά χάσματα και τρωτά απέναντι του έργου των πατέρων μας. 'Αμεσοι πατέρες μας είναι οι γενεές από την άλωση της Πόλης και εδώ, αυτές που, στηριγμένες απάνω στους θησαυρούς του παρελθόντος, συγκρότησαν και στήριξαν τη νεοελληνική, τη δική μας ιστορία, της έδωσαν την ιδιοτυπία της, το δικό της νόημα και χαρακτήρα· αυτές που με το πνευματικό τους γενικά έργο, με τις αξίες που δημιούργησαν, τίμησαν και έζησαν, μας έδωσαν το δικαίωμα να μιλάμε για νεοελληνική παιδεία. 'Ολο αυτό το έργο, και μάλιστα στο σπουδαιότερο τμήμα του, εκείνο που κατεργάστηκαν οι ως το '21 γενεές με το ζήλο και τον οίστρο για την προκοπή και την απελευθέρωση του Γένους, δεν μπορούμε δυστυχώς να πούμε ότι το γνωρίζομε, ούτε, φυσικά, ότι το ζούμε, γιατί δεν το μελετούμε, τουλάχιστον όσο πρέπει. Eίναι γνωστό όμως ότι την πνευματική παράδοση, την παιδεία "όχι την εκπαίδευση" ενός έθνους τη δημιουργεί η ακατάπαυστη μελέτη, με την οποία ανανεώνονται τα παραδομένα πνευματικά κεφάλαια, ενσωματώνονται στον κορμό του παρόντος και με νέα ζωή και τρόπο κάθε φορά πραγματώνονται. Mόνο τότε μπορούμε να μιλούμε για πνευματική παράδοση, για πνευματική ζωή.

'Οταν υπάρχει η αίσθηση ότι συνεχίζεις έργο που σου παράδωσαν οι πατέρες, όταν αισθάνεσαι δεμένος μ' αυτό, και έρχεσαι με τη σειρά σου να το ζήσεις και συ, να το συζητήσεις και να το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις. Tέτοια πορεία οδηγεί στη δημιουργία πραγματικού πολιτισμού, πραγματικού πνευματικού βίου. 'Ολοι οι μεγάλοι πολιτισμοί, όπως διδάσκει η ιστορία, είναι θεμελιωμένοι απάνω σε πλούσια και ζωντανή παράδοση, την οποία κάθε γενεά, συνεχίζοντάς την, την ανανέωνε και την πλούτιζε.

Για να πας πιο πέρα, πρέπει να γνωρίζεις τι έχει γίνει, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις τόσο καλύτερα προχωρείς με ασφάλεια, με γνώση, με βάθος. Tούτο είναι, πιστεύω, το βαρύτερο χρέος των πνευματικών ανθρώπων κάθε γενεάς, να αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τους πνευματικούς θησαυρούς των πατέρων, να βοηθούν τη συγκρότηση ζωντανής παράδοσης, και την ίδια ώρα με τη δική τους συμβολή να την ανανεώνουν.
Στο δοκίμιό του σχετικά με τη στάση που οφείλουμε να υιοθετήσουμε απέναντι στο πνευματικό κεφάλαιο του παρελθόντος, ο Β. Τατάκης διαπιστώνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται εγωιστικά εν αγνοία της πολιτισμικής του παράδοσης, γεγονός που δεν του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ζει μέσα στην ιστορική συνέχεια, και αντιτείνει ότι το παρόν του ανθρώπου νοηματοδοτείται και γονιμοποιείται μόνο μέσα από την οργανική του σύνδεση με το παρελθόν, αφού η μοναδικότητα του "τώρα" είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τη συνέχεια που ξεκινά από το "χθες". 'Ετσι, καταλήγει στην άποψη ότι η ιστορική συνείδηση με τη μορφή της βαθιάς γνώσης της παράδοσης είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη δημιουργική πορεία του σύγχρονου ανθρώπου. Από τη σκοπιά αυτή ελέγχει τη στάση των Νεοελλήνων απέναντι στο πρόσφατο παρελθόν τους και διαπιστώνει ότι είναι επιπόλαιη, γιατί δεν στηρίζεται στη μελέτη και τη γνώση του. Αυτή είναι, υπογραμμίζει, και η μοναδική οδός για μια γόνιμη μελλοντική πορεία των ανθρώπων και των εθνών, δηλαδή η αναδίφηση του πολιτισμικού παρελθόντος και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το συνεχίζουμε οργανικά. Στη διαδικασία αυτή, καταλήγει, πολύτιμη θα είναι η συμβολή των πνευματικών ανθρώπων, που έχουν υποχρέωση να μελετούν και να προβάλλουν την αξία της παράδοσης.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ. Στο δοκίμιό του σχετικά με τη στάση που οφείλουμε να υιοθετήσουμε απέναντι στο πνευματικό κεφάλαιο του παρελθόντος, ο Β. Τατάκης διαπιστώνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται εγωιστικά εν αγνοία της πολιτισμικής του παράδοσης, γεγονός που δεν του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ζει μέσα στην ιστορική συνέχεια, και αντιτείνει ότι το παρόν του ανθρώπου νοηματοδοτείται και γονιμοποιείται μόνο μέσα από την οργανική του σύνδεση με το παρελθόν, αφού η μοναδικότητα του "τώρα" είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τη συνέχεια που ξεκινά από το "χθες". 'Ετσι, καταλήγει στην άποψη ότι η ιστορική συνείδηση με τη μορφή της βαθιάς γνώσης της παράδοσης είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη δημιουργική πορεία του σύγχρονου ανθρώπου. Από τη σκοπιά αυτή ελέγχει τη στάση των Νεοελλήνων απέναντι στο πρόσφατο παρελθόν τους και διαπιστώνει ότι είναι επιπόλαιη, γιατί δεν στηρίζεται στη μελέτη και τη γνώση του. Αυτή είναι, υπογραμμίζει, και η μοναδική οδός για μια γόνιμη μελλοντική πορεία των ανθρώπων και των εθνών, δηλαδή η αναδίφηση του πολιτισμικού παρελθόντος και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το συνεχίζουμε οργανικά. Στη διαδικασία αυτή, καταλήγει, πολύτιμη θα είναι η συμβολή των πνευματικών ανθρώπων, που έχουν υποχρέωση να μελετούν και να προβάλλουν την αξία της παράδοσης.