ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ (πηγή: Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα)

Η περίληψη, αν και αυτόνομο είδος κειμένου, μέσω κάποιων εκφράσεων δηλώνει τη σχέση της με το κείμενο, που συνοψίζει:

ο συγγραφέας αναφέρει, εξηγεί, εκτιμά, ταξινομεί, περιγράφει, απαριθμεί, ανασκευάζει, υπογραμμίζει, υπαινίσσεται, προσπερνά βιαστικά

μορφές περίληψης:

σχολική,

περίληψη επιστημονικής ανακοίνωσης ή άρθρου [abstract] (τη γράφει ο ίδιος συγγραφέας, είναι πολύ σύντομη, υψηλή ποικιλία ύφους)

η περίληψη ενός θεατρικού έργου, μιας κινηματογραφικής ταινίας ή μιας λογοτεχνικής αφήγησης [synopsis] (η σύνοψη, δηλαδή η περίληψη της μυθοπλαστικής κυρίως αφήγησης, δεν είναι περίληψη κειμένου ως ολότητας, είναι περίληψη πληροφοριακών συστατικών (συμβάντων) ενός κειμένου. Η πολυσημία της λογοτεχνίας δεν εγκλωβίζεται στην περίληψη (vanPeer 1993).

η ανακεφαλαίωση [précis], δηλαδή η κριτική / συνθετική σύνοψη των συμπερασμάτων ενός βιβλίου, μιας διατριβής, μιας έρευνας

ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ                                     

Τυπολογία

Ø  Γλωσσική άσκηση στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας

Ø  Συγκεκριμένο μήκος (περίπου το 1/3 του αρχικού κειμένου) σε αντίθεση από τις άλλες περιλήψεις, που δεν υπάρχει αυτός ο περιορισμός

Ø  Ακολουθεί τη σειρά διάταξης το θεματικών στοιχείων του αρχικού κειμένου για να αποφευχθεί ο σχολιασμός του (γραμμικότητα περίληψης)

Ø  Πιστότητα στην απόδοση του περιεχομένου του αρχικού κειμένου (δεν μπορούν να προστεθούν πληροφορίες ούτε να αλλάξει η οπτική γωνία του αρχικού κειμένου)

Ø  Αποδέκτης της σχολικής περίληψης είναι μόνο ο καθηγητής

Υποκατηγορίες περίληψης:

Ø  η περίληψη συνεχούς γραπτού λόγου [summary], αυτό που στη σχολική πρακτική αντιστοιχεί στην "περίληψη κειμένου", δηλαδή γραπτού μονολογικού (μη λογοτεχνικού) κειμένου

Ø   και β) η περίληψη συνεχούς ή συνομιλιακού  προφορικού λόγου, αφορά είτε τον προφορικό μονόλογο (π.χ. ομιλία, διάλεξη, διάγγελμα, πανεπιστημιακό μάθημα, κήρυγμα, αγόρευση σε δικαστήριο) ή συνομιλιακού (π.χ. δημόσια αντιπαράθεση, συνεδρίαση, συνέντευξη, σεμινάριο)

ύφος περίληψης:

τυπικό, δηλαδή:

-γ΄πρόσωπο ή γενικευτικού α΄πληθυντικού προσώπου

-απρόσωπη οπτική γωνία

τεχνικό ύφος:

-συχνή χρήση επιστημονικών όρων ή ορολογίας (αν υπάρχουν στο αρχικό κείμενο)

-γλώσσα αυστηρή

η περίληψη είναι προτιμότερο να γράφεται με «δικά μας λόγια» ή τα λόγια του μαθητή και όχι με λέξεις ή φράσεις από το πρωτότυπο.

Συνοχή της περίληψης:

Ταξινόμηση ρημάτων που δηλώνουν τις γλωσσικές πράξεις του συγγραφέα του πρωτότυπου κειμένου:

1. Αναφορική όψη [aspect référentiel]

	· αναφέρει, μνημονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο)
	· σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο)
	· συνοψίζει (ένα άλλο κείμενο)
	· παρατηρεί, διαπιστώνει
	· ορίζει με ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει
	· αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επεξηγεί
	· εξηγεί, αιτιολογεί
	· ονομάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει
	· συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει
	· επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υπεραμύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί με, ταυτίζεται με, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει
	· τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψή του)
	· αποδεικνύει, δείχνει
	· κρίνει, αξιολογεί, εκτιμά, αποτιμά
	· βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιμένει (ότι), προβλέπει
	· λέει, σημειώνει, τονίζει, επισημαίνει, υπογραμμίζει
	· πραγματεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (με), αναφέρεται (σε)
	· αναλύει, αναπτύσσει
	· ορίζει
	· διαιρεί, ταξινομεί
	· περιγράφει
	· απαριθμεί, συμπληρώνει, προσθέτει
	· αφηγείται, διηγείται
	· αναρωτιέται, απορεί
	· ρωτά
	· υποδεικνύει, προτείνει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει
	· απολογείται
	· εύχεται
	· εξεγείρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξή του

     

2.Ποσοτική όψη [aspect quantitatif]

	· προσπερνά βιαστικά, με συντομία
	· αποσιωπά, παραλείπει, δεν αναφέρει / αναφέρεται
	· θίγει πλαγίως, έμμεσα, επιφανειακά
	· εξετάζει διεξοδικά, αναλυτικά, προσεκτικά

3. Μεταγλωσσικήόψη [aspect métalinguistique]

	· επεξηγεί, συγκεκριμενοποιεί (για άλλο κείμενο)
	· παραφράζει (για άλλο κείμενο)

4. Διορθωτική όψη [aspect correctif]

	· τροποποιεί, αλλάζει (τη διατύπωση)
	· διορθώνει (τον εαυτό του / τους συνομιλητές του)

5. Διαλογική όψη[aspect dialogué]

	· απευθύνει τον λόγο
	· δίνει τον λόγο
	· ζητά τον λόγο
	· παίρνει, υφαρπάζει τον λόγο
	· διεκδικεί τον λόγο
	· παρεμβαίνει
	· διακόπτει

6. Οργανωτική όψη [aspectformel]

	· αρχίζει
	· συνεχίζει
	· μεταβαίνει (σε άλλο θέμα)
	· παρεκβαίνει
	· τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει

7. Ομιλιακή όψη [aspect vocal]

	· υψώνει τη φωνή του, τον τόνο της φωνής του
	· μουρμουρίζει, ψιθυρίζει

Γνωσιακές λειτουργίες της περίληψης:

Απαλοιφή: παράλειψη επουσιωδών πληροφοριών

Γενίκευση: αντικατάσταση σημείων από ένα όνομα, που χαρακτηρίζει το σύνολο π.χ. το παίζω αντί κτίζω κάστρα στην άμμο

Σύνθεση: η αντικατάσταση συστατικών στοιχείων μιας διαδικασίας από ένα υψηλότερο συνθετικό όρο π.χ. το χτίζω σπίτι αντί των αγοράζω τούβλα, ρίχνω θεμέλια, χτίζω τοίχους κ.α.

Του μηδενός: πληροφορίες που μένουν ανέγγιχτες στην περίληψη ως πολύ σημαντικές

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Κείμενο 4: B. Tατάκης: H φωνή των πατέρων. Στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Α΄ Λυκείου, σελ. 404-405.

Eνοχλεί γενικά τον άνθρωπο η σκέψη ότι αυτό που είναι, αυτό που έχει, το οφείλει στους "πατέρες", στις γενεές που πέρασαν. Θέλει, αισθάνεται την ανάγκη να βεβαιώνει τη δική του ύπαρξη, τη δική του παρουσία, να αυτοβεβαιώνεται, να χαίρεται τη δική του συμβολή. Mικρόχαρη η στάση αυτή· περιορίζει τον άνθρωπο στις ψυχολογικές αντιδράσεις, στο στενό κλοιό του εγώ, ή του παρόντος μόνο· δεν του επιτρέπει να χαρεί και να ζήσει με τρόπο βαθύ την παρουσία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες, με λίγα λόγια δεν του επιτρέπει να ζήσει μέσα του τον άνθρωπο σαν ον που δημιουργεί ιστορία. Δημιουργός ιστορίας είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος. Kαι ιστορία θα πει συνεχής και αδιάκοπη πορεία, όπου τα βήματα του παρόντος, συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος και οδεύουν προς το μέλλον. Tα βήματα του παρόντος είναι αυτά που είναι, διότι συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος· ή καλύτερα, έχουν το νόημα που έχουν, γιατί είναι γεμάτα και ιστορία.

Mοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το ιστορικό γεγονός, και μάλιστα όσο περισσότερο μοναδικό και ανεπανάληπτο τόσο περισσότερο ιστορικό γεγονός. Kαι όμως την ίδια ώρα που είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο εκφράζει ένα σημείο, ένα σταθμό στην ιστορική πορεία του ανθρώπου, είναι γεμάτο, είναι θρεμμένο από ιστορία.

H ιστορική μνήμη λοιπόν, η μνήμη του παρελθόντος είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία του ατόμου και του έθνους. Kαι ιστορική μνήμη θα πει όσο το δυνατό καθαρή συνείδηση του νοήματος του έργου των "πατέρων", συνείδηση που να γίνεται οδηγητική φωνή στο βηματισμό του παρόντος.

Δεν μπορούμε, νομίζω, εμείς οι Nεοέλληνες να είμαστε περήφανοι για την ιστορική μας μνήμη. Παρουσιάζει σημαντικά χάσματα και τρωτά απέναντι του έργου των πατέρων μας. 'Αμεσοι πατέρες μας είναι οι γενεές από την άλωση της Πόλης και εδώ, αυτές που, στηριγμένες απάνω στους θησαυρούς του παρελθόντος, συγκρότησαν και στήριξαν τη νεοελληνική, τη δική μας ιστορία, της έδωσαν την ιδιοτυπία της, το δικό της νόημα και χαρακτήρα· αυτές που με το πνευματικό τους γενικά έργο, με τις αξίες που δημιούργησαν, τίμησαν και έζησαν, μας έδωσαν το δικαίωμα να μιλάμε για νεοελληνική παιδεία. 'Ολο αυτό το έργο, και μάλιστα στο σπουδαιότερο τμήμα του, εκείνο που κατεργάστηκαν οι ως το '21 γενεές με το ζήλο και τον οίστρο για την προκοπή και την απελευθέρωση του Γένους, δεν μπορούμε δυστυχώς να πούμε ότι το γνωρίζομε, ούτε, φυσικά, ότι το ζούμε, γιατί δεν το μελετούμε, τουλάχιστον όσο πρέπει. Eίναι γνωστό όμως ότι την πνευματική παράδοση, την παιδεία "όχι την εκπαίδευση" ενός έθνους τη δημιουργεί η ακατάπαυστη μελέτη, με την οποία ανανεώνονται τα παραδομένα πνευματικά κεφάλαια, ενσωματώνονται στον κορμό του παρόντος και με νέα ζωή και τρόπο κάθε φορά πραγματώνονται. Mόνο τότε μπορούμε να μιλούμε για πνευματική παράδοση, για πνευματική ζωή.

'Οταν υπάρχει η αίσθηση ότι συνεχίζεις έργο που σου παράδωσαν οι πατέρες, όταν αισθάνεσαι δεμένος μ' αυτό, και έρχεσαι με τη σειρά σου να το ζήσεις και συ, να το συζητήσεις και να το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις. Tέτοια πορεία οδηγεί στη δημιουργία πραγματικού πολιτισμού, πραγματικού πνευματικού βίου. 'Ολοι οι μεγάλοι πολιτισμοί, όπως διδάσκει η ιστορία, είναι θεμελιωμένοι απάνω σε πλούσια και ζωντανή παράδοση, την οποία κάθε γενεά, συνεχίζοντάς την, την ανανέωνε και την πλούτιζε.

Για να πας πιο πέρα, πρέπει να γνωρίζεις τι έχει γίνει, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις τόσο καλύτερα προχωρείς με ασφάλεια, με γνώση, με βάθος. Tούτο είναι, πιστεύω, το βαρύτερο χρέος των πνευματικών ανθρώπων κάθε γενεάς, να αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τους πνευματικούς θησαυρούς των πατέρων, να βοηθούν τη συγκρότηση ζωντανής παράδοσης, και την ίδια ώρα με τη δική τους συμβολή να την ανανεώνουν.

Στο δοκίμιό του σχετικά με τη στάση που οφείλουμε να υιοθετήσουμε απέναντι στο πνευματικό κεφάλαιο του παρελθόντος, ο Β. Τατάκης διαπιστώνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται εγωιστικά εν αγνοία της πολιτισμικής του παράδοσης, γεγονός που δεν του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ζει μέσα στην ιστορική συνέχεια, και αντιτείνει ότι το παρόν του ανθρώπου νοηματοδοτείται και γονιμοποιείται μόνο μέσα από την οργανική του σύνδεση με το παρελθόν, αφού η μοναδικότητα του "τώρα" είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τη συνέχεια που ξεκινά από το "χθες". 'Ετσι, καταλήγει στην άποψη ότι η ιστορική συνείδηση με τη μορφή της βαθιάς γνώσης της παράδοσης είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη δημιουργική πορεία του σύγχρονου ανθρώπου. Από τη σκοπιά αυτή ελέγχει τη στάση των Νεοελλήνων απέναντι στο πρόσφατο παρελθόν τους και διαπιστώνει ότι είναι επιπόλαιη, γιατί δεν στηρίζεται στη μελέτη και τη γνώση του. Αυτή είναι, υπογραμμίζει, και η μοναδική οδός για μια γόνιμη μελλοντική πορεία των ανθρώπων και των εθνών, δηλαδή η αναδίφηση του πολιτισμικού παρελθόντος και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το συνεχίζουμε οργανικά. Στη διαδικασία αυτή, καταλήγει, πολύτιμη θα είναι η συμβολή των πνευματικών ανθρώπων, που έχουν υποχρέωση να μελετούν και να προβάλλουν την αξία της παράδοσης.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ. Στο δοκίμιό του σχετικά με τη στάση που οφείλουμε να υιοθετήσουμε απέναντι στο πνευματικό κεφάλαιο του παρελθόντος, ο Β. Τατάκης διαπιστώνει ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αρέσκεται να αυτοπροσδιορίζεται εγωιστικά εν αγνοία της πολιτισμικής του παράδοσης, γεγονός που δεν του επιτρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ζει μέσα στην ιστορική συνέχεια, και αντιτείνει ότι το παρόν του ανθρώπου νοηματοδοτείται και γονιμοποιείται μόνο μέσα από την οργανική του σύνδεση με το παρελθόν, αφού η μοναδικότητα του "τώρα" είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με τη συνέχεια που ξεκινά από το "χθες". 'Ετσι, καταλήγει στην άποψη ότι η ιστορική συνείδηση με τη μορφή της βαθιάς γνώσης της παράδοσης είναι εκ των ων ουκ άνευ για τη δημιουργική πορεία του σύγχρονου ανθρώπου. Από τη σκοπιά αυτή ελέγχει τη στάση των Νεοελλήνων απέναντι στο πρόσφατο παρελθόν τους και διαπιστώνει ότι είναι επιπόλαιη, γιατί δεν στηρίζεται στη μελέτη και τη γνώση του. Αυτή είναι, υπογραμμίζει, και η μοναδική οδός για μια γόνιμη μελλοντική πορεία των ανθρώπων και των εθνών, δηλαδή η αναδίφηση του πολιτισμικού παρελθόντος και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το συνεχίζουμε οργανικά. Στη διαδικασία αυτή, καταλήγει, πολύτιμη θα είναι η συμβολή των πνευματικών ανθρώπων, που έχουν υποχρέωση να μελετούν και να προβάλλουν την αξία της παράδοσης.